Budowa dzieła sztuki - perspektywa

W nowym poście proponuję Wam kolejną porcję informacji dotyczących budowy dzieła sztuki. Wcześniej zajęliśmy się omówieniem rodzajów kompozycji, teraz czas na perspektywę, która jest nie mniej istotna przy analizie maturalnej, i którą najlepiej zidentyfikować zaraz po opisie kompozycji. Wówczas egzaminator, od początku obcowania z Waszą analizą, widzi, że ma do czynienia z osobą dobrze orientującą się w konstrukcji obrazu.

Zacznijmy od definicji perspektywy, którą również należy przyswoić:

perspektywa to umiejętność ukazywania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, zgodnie z prawami widzenia

Wyróżniamy następujące rodzaje perspektywy:

kulisowa - tworzy ją szereg zasłaniających się częściowo konstrukcji (gór, budynków itp.), których nakładanie się w efekcie daje wrażenie głębi; jest to najbardziej prymitywny rodzaj ujęcia perspektywicznego[stosowany głównie w średniowieczu];

Pasja, kościół św. Jakuba w Toruniu, ok. 1480-90 (fragment) - perspektywa kulisowa

geometryczna (zbieżna lub centralna) - oparta na zasadzie pozornego zmniejszania się przedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz pozornej zbieżności ku horyzontowi wszelkich linii biegnących w głąb oka tzn. obserwacja powstałego na płaszczyźnie obrazu wywołuje iluzję postrzegania takich samych stosunków przestrzennych jak podczas obserwacji rzeczywistej  przestrzeni;

Pieter Bruegel Starszy, Walka postu z karnawałem, 1559 - perspektywa geometryczna, z lotu ptaka

W zależności od położenia oka względem płaszczyzny obrazu wyróżniamy następujące odmiany perspektywy:

• z lotu ptaka – wysoko w stosunku do obrazu
• żabia – bardzo nisko
• boczna
• ukośna

Edward Hopper, Przedział C, wagon 293, 1938 - perspektywa geometryczna, ukośna

powietrzna (barwna) - uwzględniająca zjawisko, że z dużej odległości przedmioty nie tylko maleją, ale zmieniają także kolor; warstwa atmosfery    dzielącej dalekie przedmioty od oka sprowadza ich kolor do szaroniebieskiej tonacji; zmiany w kolorze występują przeważnie w odniesieniu do barw ciemnych i zimnych, kolory jasne i ciepłe zachowują większą widoczność w oddaleniu

Jacob van Ruisdael, Młyn w Wijk bis Duurstede, 1665/69 - perspektywa powietrzna

odwrócona - rodzaj perspektywy stosowany w średniowieczu, polegający na tym, iż wielkość postaci uzależniona jest od ich znaczenia zgodnie z obowiązującym ówcześnie światopoglądem; np. fundator na planie pierwszym jest mniejszy od świętego na planie dalszym;

Epitafium Wierzbięty z Branic, 1425 - perspektywa odwrócona 

Linia horyzontu:

w kompozycji obrazowej możemy wyróżnić dwa rodzaje linii horyzontu:

• horyzont podwyższony
• horyzont obniżony

Jean-François Millet, Kobiety zbierające kłosy, 1857 - horyzont podwyższony

Arnold  Böcklin, Wyspa umarłych, 1880 - horyzont obniżony

Vademecum HISTORIA SZTUKI - MATURA 2015 + TESTY!